Ma hope o kona makeʻana i ka makahiki 2013, ua hoʻohanohanoʻiaʻo Nelson Mandela o ka Pelekikena Hema a puni ka honua e like me kekahi o nā alakaʻi nui loa a aloha nui loa o ko kākou manawa. Ua hoʻohanaʻo ia i kona mau makahiki'ōpio e kū'ē ana i ka likeʻole o ka lāhui i hoʻomauʻia e ke aupuni mō'ī hoʻokiʻekiʻe o'Akelika Hema, a ua hoʻopaʻahaoʻiaʻo ia no nā makahiki he 27. Ma hope o kona hoʻokuʻuʻiaʻana a me ka hopena hope o kaʻahaʻana, ua kohoʻiaʻo Mandela e kohoʻia ma keʻano he pelekikenaʻeleʻele mua.
Ua hoʻolaʻa akuʻo ia i kona manawa ma ke keʻena no ka hōʻolaʻana i ka māhele likeʻole o'Akelika Hema, a no ka hoʻolaleʻana i nā pono kīwila o ka honua.
ʻO ke kamaliʻi
Ua hānauʻiaʻo Mandela Mandela i ka lā 18 o Iulai i ka makahiki 1918 ma Mvezu, kekahi hapa o ka moku Transkei o ka'Āpana Hema oʻApelika Komohana . ʻO kona makuakāne,ʻo Gadla Henry Mphakanyiswa, he aliʻi kūloko a he mamo ia na Thembu aliʻi; ʻO kona makuahineʻo Nosekeni Fanny,ʻo ia ke kolu o nā wāhineʻehā o Mphakanyiswa. Ua kapaʻiaʻo Mandela Rohlilahla, he inoa Xhosa i unuhiʻia ma keʻano he "pōpilikia"; ua hāʻawiʻiaʻo ia i ka inoa Pelekaneʻo Nelson e kahi kumu ma kāna kula kiʻekiʻe.
Ua uluʻo Mandela i loko o ka home o kona makuahineʻo Qunu a hiki i ka pihaʻana o kona mau makahiki heiwa, i ka wā i make ai kona makua kāne i ka hoʻokomoʻia e Thembu regent Jongintaba Dalindyebo. Ma hope o kona hoʻokomoʻiaʻana, ua heleʻo Mandela i loko o ka hoʻokumuʻana o Xhosa a hoʻokomoʻia i loko o nā papa kula a me nā kulanui, mai ka Hale Hoʻokumuʻo Clarkebury i ke Kulanuiʻo Fort Hare.
Maʻaneʻi, ua komoʻo ia i loko o ka hoʻonaʻauao 'ana o nā haumāna, a ua hoʻomaha loaʻiaʻo ia. Ua haʻaleleʻo Mandela i ka kulanui me ka pukaʻole o ke kula, a ma ia hope iho holoʻo ia i Johannesburg i mea e pakele ai i ka mareʻana.
Nā Politicia - Nā Makahiki
Ma Johannesburg, ua hoʻopauʻo Mandela i kahi BA ma o ke Kulanui o'Akelika Hema (UNISA) a ua kākauʻia ma ke Kulanuiʻo Wits.
Ua hoʻolaunaʻiaʻo ia i ka'Ākoakoa Aupuni oʻAmelika (ANC), heʻahahui anti-imperialist i manaʻoʻiʻo i kahi South African kūʻokoʻa kūʻokoʻa, ma o kekahi hoaaloha hou, Walter Walter Sisulu. Ua hoʻomakaʻo Mandela e kākau i nā mea no ke keʻena loea o Johannesburg, a i ka makahiki 1944, hoʻokumuʻo ia i ka Hui Pūʻulu Lāhui ANC me ka huiʻo Oliver Tambo. I ka makahiki 1951, liloʻo ia i pelekikena o ka League League, a hoʻokahi makahiki ma hope mai, ua kohoʻiaʻo ia e pelekikena ANC no ka Transvaal.
ʻO ka makahiki 1952 he makahiki hoʻokūkū no Mandela. Ua hoʻonohonohoʻo ia i kahi keʻena loioʻeleʻele mua oʻAmelika Hema me Tambo, aʻo ia ka mea i lilo i poʻokela no ka makahiki ANC. Ua liloʻo ia i hoʻokahi o nā mea unuhi o ka Hui Lōpū Lōpū Lōpū Lōpū Lōpū Lōpū Lōpū Lōpū Lōpū Lāhui. Ma muli o kāna mau hana i loaʻa iā ia ka hoʻopuka muaʻana i ka hoʻopaʻi ma lalo o ka hoʻopilikiaʻana i ka'Ōlelo Komisina. I ka makahiki 1956,ʻo ia kekahi o 156 mau mea i hoʻopiʻiʻia i'āhewaʻia ma ka hihia i loko o ka hoʻokolokolo i kauʻia ma luna o nā makahiki heʻelima ma mua o ka emiʻana.
I kēia manawa, ua hoʻomauʻo ia i ka hana ma hope o nā hana e hana i ka kulekele ANC. Ua hopuʻia a hoʻopaʻaʻia mauʻiaʻo ia mai ka heleʻana i nā hālāwai lehulehu, ua pinepineʻo ia i ka helehelena a me ka laweʻana i nā inoa e pale aku i nā mea hoʻolale i nā makai.
Ke Kū'ū Kū'ē
Ma hope o ka hoʻopauʻiaʻana o Sharpeville i ka makahiki 1960, ua pāpāʻia ka ANC me ka manaʻo o Mandela a me kekahi o kāna mau hoa hana i paʻakikī i ka manaʻo e lawa ana nā hakakā a me ka hakakā.
I ka lā 16 o Dekemaba 1961, ua hoʻonohonohoʻia kahi pūʻali koa koa i kapaʻiaʻo Umkhonto we Sizwe ( Spear of the Nation). ʻO Mandela ke aliʻi koa ma keʻano. I loko oʻelua mau makahiki i hala aʻe, ua hana lākou ma kahi o 200 mau hoʻoukaʻana a hoʻouna aku i 300 mau kānaka ma waho no ka hoʻolālā kaua - e like me Mandela iho.
I ka makahiki 1962, ua hopuʻiaʻo Mandela i ka hoʻiʻana i ka'āina a ho'āhewaʻiaʻo ia i nā makahiki he 5 ma ka hale paʻahao no ka heleʻana me kaʻole o kahi passport. Ua hele muaʻo ia i Robben Island , akā naʻe, ua hoʻi kokeʻo ia i Pretoria e hui pū me nā kānaka'ē aʻe heʻumi, e kū ana i nā kūkala hou o ka sabotage. I loko o ka pihaʻewalu mau malamaʻo Rivonia Trial - i kapaʻia ma hope o ka mokuʻo Rivonia kahi i loaʻa ai kahi hale palekana kahi o Umkhonto We Sizwe ,ʻo Liliesleaf Farm -ʻo Mandela kahi'ōlelo aloha mai ka paepae. Ua'ōlelo hou ia ma ka honua a puni:
Ua kaua wau i ke aupuni keʻokeʻo, a ua hakakā wau me ke aupuni pōʻeleʻele. Ua makemake au i ka maikaʻi o ke aupuni democrapia a me ka hui maluhiaʻole kahi e ola like ai nā kānaka a pau me ka lokahi like. He mea maikaʻi wau e manaʻo nei e ola no ka hoʻokōʻana. Akā, inā pono he mea kūpono ia no wau e mākaukau e make. "
Ua hoʻopauʻia ka hoʻokolokolo meʻewalu mau mea i hō'āhewaʻia, a ua loaʻaʻo Mandela i ka hewa a ua hoʻopaʻiʻia no ke olahao. Ua hoʻomakaʻo Mandela noho lōʻihi ma Robben Island.
ʻO ka Walk Long Freedom
I ka makahiki 1982, ma hope o 18 mau makahiki i hoʻopaʻaʻia i ka hale paʻahao ma Robben Island, ua hoʻokuʻuʻiaʻo Mandela i ka hale paʻahao Pollsmoor i Cape Town a mai laila mai, i ka lāʻo Dekemaba 1988, i ka Hale Paʻiʻo Victor Verster i Paarl. Ua hōʻoleʻo ia i nā'āpana nui e hoʻomaopopo i ka pono o nā'āinaʻeleʻele i hoʻonohonohoʻia i loko o kona hoʻopaʻahaoʻia, a ua hiki iā ia ke hoʻi i Transkei (he aupuni kūʻokoʻa kēia) a olaʻo ia i kona noho pioʻana. Ua hōʻole hoʻiʻo ia e haʻalele i ka hanaʻino, e hōʻole ana eʻae kūkā a hiki wale i kona wā kūʻokoʻa.
I ka makahiki 1985, hoʻomakaʻo ia e 'kūkā e pili ana i nā kūkākūkāʻana me ke Kuhina Ministaʻo Kobie Coetsee mai kona hale paʻahao. Ua hoʻomohalaʻia kekahiʻanoʻike pilikino me ke alakaʻiʻana o ka ANC ma Lusaka. Ma ka lā 11 o Pepeluali i ka makahiki 1990, ua hoʻokuʻuʻiaʻo ia mai ka hale paʻahao ma hope o 27 mau makahiki, i ka makahiki hoʻokahi i hoʻokiʻekiʻeʻia ai ka pāpāʻana o ka ANC a ua kohoʻiaʻo Mandela i luna pelekikena o ka ANC. ʻO kāna'ōlelo euphoric mai ka pāpale aliʻi o ka Hale Hōkū o Cape Town a me ka leo ho'ōho o'Amandla! '("Power!") He manawa koʻikoʻi ma ka moʻolelo Hawaiʻi. Hiki i nā'ōlelo ke hoʻomaka i ka ikaika.
ʻO ke ola ma hope o ka noho pioʻana
I ka makahiki 1993, ua hui pū akuʻo Mandela a me Pelekikena FW de Klerk i ka Nobel Peace Prize no kā lākou hana e hoʻopau i ka hopena o ke aupuni mō'ī. ʻO ka makahiki aʻe, ma ka lā 27 oʻApelila, 1994, ua liloʻo Afirika Hema i nā koho balota pono pono loa. Ua kākoʻoʻia ka ANC i ka lanakila, a ma ka lā 10 o Mei 1994, ua hoʻohikiʻiaʻo Nelson Mandela e like me ka Pelekikena mua o Pelekikena, aʻo Pelekikena i kohoʻia e ke kohoʻana. 'Ōlelo koke akulaʻo ia no ka hoʻolauleʻaʻana, me ka'ōleloʻana,
'ʻAʻole loa,ʻaʻole loa eʻike houʻia kēia'āina maikaʻi i ka hoʻoluhi hewaʻana o kekahi i kekahi a me ka hōʻinoʻia o ka skunk o ke ao nei. E noho ke aupuni ke aupuni.
I loko o kona manawa he pelekikena, ua hoʻokumuʻo Mandela i kaʻoiaʻiʻo a me ka hoʻoponopono houʻana, aʻo ia ke kumu o ka nānāʻana i nā hewa i hanaʻia e nāʻaoʻaoʻelua o ka hakakāʻana ma ka wā o ka hemoʻana. Ua hoʻokumuʻo ia i nā kānāwai pili kaiapuni a me ka hoʻokele waiwai e hoʻokele i ka pōʻino o ka lāhuiʻeleʻele o ka lāhui, a ke hana nei hoʻi e hoʻonui i ka pilina ma waena o nā lāhui āpau o'Akelika. ʻO ia ka manawa i kapaʻiaʻo South Africaʻo "Rainbow Nation".
Ua kūkalaʻo Mandela i kona makemake no ka huiʻana o'Akelika Hema. A i ka makahiki 1995, ua hoʻohauʻoli nuiʻo ia i nāʻuli a me nāʻulaʻula e kākoʻo i nā hana a ka poʻe 'âlapa pôpeku'Āpana - e hopena i ka lanakila ma 1995 World Rugby ʻO ka Cup.
ʻOihana Ola
Ua mareʻo Mandela iʻekolu manawa. Ua mareʻo ia i kāna wahine mua,ʻo Evelyn, i ka makahiki 1944 a heʻehā āna keiki ma mua o ka haʻaleleʻana i ka makahiki 1958. I ka makahiki aʻe, ua mareʻo ia iā Winnie Madikizela, aʻelua āna keiki. He kuleana koʻikoʻiʻo Winnie no ka hoʻokumuʻana i ka moʻolelo o Mandela ma o kāna loiloi koʻikoʻi e hoʻokuʻu iā Nelson mai Robben Island. ʻAʻole hiki i ka mare ke ola i nā hana'ē aʻe a Winnie. Ua hoʻokaʻawaleʻia lākou i ka makahiki 1992 ma hope o kona kūpaʻa no ka hao wale a me ke kōkua i ka hoʻouka kaua, a ua hemo i ka makahiki 1996.
Ua halaʻo Mandela iʻekolu mau keiki -ʻo Makaziwe, a makeʻo ia i kāna keikiʻuʻuku,ʻo kāna keikiʻo Thembekile, i make i loko o kahi pōpilikia i ka manawa i paʻahaoʻiaʻo Mandela ma ka hale paʻahao ma Robben Island a me Makgatho, ka mea i make i ka maʻi AIDS. ʻO kāna kolu o ka maleʻana, ma ka lā 80 o kāna hānauʻana, i Iulai 1998, iā Graça Machel, ka wahine kāne make a Mozambiqueʻo Samora Machel. ʻO ia wale nō ka wahine ma ka honua e mare iʻelua mau pelekikena o nā aupuni likeʻole. Ua mare lāua a aiaʻo ia ma konaʻaoʻao aʻo ia i hala i ka lā 5 o Kekemapa 2013.
Nā makahiki i hala
Ua heleʻo Mandela i Pelekikena i ka makahiki 1999, ma hope o hoʻokahi manawa i ke keʻena. Ua loaʻaʻo ia i ka maʻi maʻi hānai i ka makahiki 2001 a ua hoʻomahaʻo ia mai ke ola o ka lehulehu i ka makahiki 2004. Akā naʻe, hoʻomauʻo ia e hana mālie no kāna mau kōkua,ʻo Nelson Mandela Foundation, ka Nelson Mandela Children Fund a me ka Mandela-Rhodes Foundation.
I ka makahiki 2005, ua kōkuaʻo ia no ka poʻe i pepehiʻia ma'Akelika Hema, i ka hōʻoiaʻana ua make kāna keiki i ka maʻi. A ma kona lā 89 o kona hānauʻana, ua hoʻokumuʻo ia i nāʻelemākule, kahi hui o nā kuhina nui,ʻo Kofi Annan,ʻo Jimmy Carter,ʻo Mary Robinson lāuaʻo Desmond Tutu i nā mālamalama'ē aʻe o ka honua, e hāʻawi i "alakaʻi i nā pilikia paʻakikī o ka honua". Ua hoʻopukaʻo Mandela i kāna puke moʻoleloʻo Long Walk i ka Freedom , i ka makahiki 1995, a ua wehe muaʻia ka Hale Hōʻikeʻike o Nelson Mandela i 2000.
Ua makeʻo Nelson Mandela ma kona home ma Johannesburg i ka lā 5 o Kekemapa 2013 i ka makahiki 95, ma hope o ka lōʻihi o ke kaua me nā maʻi. Ua hele nā kauā mai nā wahi a puni o ka honua i nā hale hoʻomanahala ma'Akelika Hema e hoʻomanaʻo i kekahi o nā alakaʻi nui iʻike muaʻia e ka honua.
Ua hoʻopau houʻia kēiaʻatikala a ua kākau houʻia e Jessica Macdonald ma ka lā 2 o Kekemapa 2016.